Czy ustawowe obniżenie progu transakcji gotówkowych ograniczyło możliwość stosowania kompensat we wzajemnych rozliczeniach?
Instytucja kompensaty (inaczej potrącenia) uregulowana została w art. 498 i 499 kodeksu cywilnego. Jeśli dwa podmioty pozostają jednocześnie wobec siebie dłużnikami i wierzycielami, każdy z nich uprawniony jest do potrącenia przysługującej mu wierzytelności z wierzytelności drugiej strony, o ile przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym (art. 498 § 1). W wyniku kompensaty obie wierzytelności umarzają się wzajemnie do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2). Potrącenie następuje przez skierowanie do drugiej strony stosownego oświadczenia. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.
Zmiana przepisów
W dniu 1.01.2017r. wszedł w życie zmieniony art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie, z którym limit dopuszczalnych w obrocie gospodarczym rozliczeń gotówkowych został zmniejszony do 15 tysięcy złotych. Przed zmianą limit ten wynosił 15 tysięcy euro.
Regulacje podatkowe
Jednocześnie ustawodawca zmienił regulacje w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku dochodowego od osób fizycznych.
W zakresie podatku CIT, zgodnie z dodanym do ustawy art. 15 d, podatnicy nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego. W przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego, podatnicy w miesiącu, w którym została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo zwiększają przychody – w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów.
W przypadku podatku PIT analogiczne rozwiązanie przyjęto w art. 22 p ustawy regulującej tę daninę.
Wątpliwości
Przepisy regulujące opisany wyżej limit wzbudziły wiele wątpliwości i obaw co do ich stosowania w przypadku potrąceń między przedsiębiorcami. W transakcjach gospodarczych kompensaty wzajemnych wierzytelności są dość powszechne, pozwalają bowiem oszczędzać na opłatach bankowych związanych z przelewami, co jest znacznym odciążeniem dla firm. Nic więc dziwnego, że podmioty gospodarcze są zainteresowane korzystaniem z instytucji potrącenia.
Rozwiązanie
Wzajemnego umorzenia wierzytelności w drodze kompensat nie można jednak utożsamiać z płatnością, rozumianą jako rozporządzenie środkami pieniężnymi. Tymczasem zmienione przepisy wspomnianych wyżej ustaw podatkowych dotyczą właśnie limitów związanych z płatnościami. Potrącenia należą natomiast do innych zdarzeń powodujących wygasanie zobowiązań. Stanowisko takie zostało zresztą przedstawione przez Ministerstwo Finansów.
